Mục lục:
Nạn nhân có thể là chính người nhà hay bất cứ ai mà bạn là người tiếp cận đầu tiên. Những điều rất cần biết để bạn góp phần tích cực tránh cho nạn nhân bị tử vong do chuyên gia sơ cấp cứu hàng đầu của Úc – Tony Coffey hướng dẫn.
Hiện nay, vẫn có rất nhiều người vẫn giữ những thói quen sơ cấp cứu sai lầm và có thể làm tình trạng nạn nhân xấu đi, thậm chí không giữ được mạng sống nạn nhân và nạn nhân đã tử vong trên đường đi trước khi kịp vào bệnh viện.
Những kiến thức này khiến ông ngày càng hứng thú và quyết định theo học để trở thành chuyên gia thực thụ về sơ cấp cứu.
Ông Tony Coffey tình nguyện bỏ tiền túi qua VN để dạy về Sơ cấp cứu, từ năm 2014 tới hôm nay là 20 lần.Khi được hỏi động lực nào khiến ông phải tốn công như vậy và vì sao lại chọn Việt Nam, Tony chậm rãi kể lại mẩu tin về cô bé 4 tuổi người Việt chết vì nghẹn thức ăn mà ông đã tình cờ đọc được trên một tờ báo mạng cách đây 2 năm.Ông nhớ lại: “Tôi còn nhớ khi đó mình đến Đà Nẵng chỉ để du lịch, nhưng rồi lại đọc một bài báo viết về cô bé 4 tuổi ở trung tâm chăm sóc trẻ bị chết vì mắc nghẹn. Khi sự việc xảy ra, trung tâm đó đã không biết làm gì hết, họ chỉ gọi điện thoại thông báo cho cha mẹ của cô bé, rồi cha mẹ của cô đến đưa con đi cấp cứu. Nhưng khi tới nơi đã không còn kịp nữa, cô bé đã ngừng thở”. Và Tony đã khóc khi đọc được bài viết đó.Với mong muốn những câu chuyện tương tự sẽ không còn xảy ra, ông nghĩ có thể mình sẽ giúp những người ở đây bằng khả năng của mình và quyết định chọn Việt Nam.
Ông cho biết: ở Úc, toàn dân, từ HS tới thầy cô giáo, công nhân, nhân viên… ai cũng phải học về sơ cấp cứu, và cứ 2 năm phải cập nhật lại và được kiểm tra nghiêm ngặt. Ví dụ, nếu bạn muốn thi bằng lái xe, thì phải có bằng về Sơ cấp cứu đã rồi mới được vào học lái xe.
Nguyên tắc chung khi thấy người gặp nạn
Nên nhớ: 8 phút đầu tiên sau khi gặp tai nạn là khoảng thời gian “vàng” để giữ được mạng sống của nạn nhân. Nhưng ở VN thường bị để lỡ và nhiều người đã chết oan. Thống kê ở một bệnh viện tại Hà Nội chỉ ra rằng có tới 50% nạn nhân nhận những hậu quả đáng tiếc vì không được sơ cứu hoặc sơ cứu sai cách khi gặp tai nạn.
Nhiều người nghĩ rằng: Nạn nhân là người quan trọng nhất. Và chúng ta thường ca ngợi những tấm gương quên bản thân mình để lao vào cứu nạn nhân. Cảm giác này càng đặc biệt khi nạn nhân là người nhà, người thân quen của mình.
Nguyên tắc cần nhớ: Bạn – người vào sơ cấp cứu – là người quan trọng nhất! Vâng, chính là bạn! Bạn không được biến mình thành nạn nhân thứ 2 !
Phải bảo vệ bản thân bằng cách kiểm tra các mối nguy hiểm xung quanh nạn nhân (dây điện, xe tải, nguy cơ đuối nước, v.v…) có thể gây nguy hiểm cho bạn khi bạn vào giúp nạn nhân. Nếu lúc đó, chỉ có duy nhất bạn và nạn nhân thì bạn là cơ hội cuối cùng để cứu sống người khác nên bạn càng cần phải cần thận hơn nữa.
Vì vậy, điều đầu tiên bạn cần làm là đảm bảo sự an toàn cho mình, xử lý các nguy cơ gây nguy hiểm cho bản thân rồi tiến vào kiểm tra phản ứng của nạn nhân. Nếu nạn nhân không phản ứng và có đa chấn thương hoặc có sự cố sức khỏe nghiêm trọng ngay lập tức KẾU GỌI SỰ TRỢ GIÚP, xe cứu thương 115, rồi mới tiến hành sơ cấp cứu cho nạn nhân.
7 tình huống cần sơ cứu hay gặp nhất
1. Chảy máu cam
Thói quen “sai nhè”: Nhiều cô giáo ở trường mẫu giáo cũng vẫn còn cho HS ngửa mặt lên trời, dùng giấy “nhét kín” vào lỗ mũi chảy máu, giơ tay lên trời, lấy đá ép vào mũi, v.v… để máu không chảy ra.
Cách xứ lý đúng: Nguyên tắc cầm máu ngoài là tạo áp lực trực tiếp lên vùng bị chảy máu. Vậy để cầm máu mũi, bạn dùng hai ngón tay cái và trỏ bóp chặt phía trên cánh mũi, phần mềm dưới xương mũi dưới hốc mắt, nơi nguồn máu bơm vào mũi (chứ không phải phần cánh lỗ mũi) và cúi đầu về phía trước, đề tránh máu chảy ngược vào trong cổ họng.
Nếu khi cúi đầu và tay bóp chặt trên cánh mũi mà máu vẫn nhỏ thành gọt xuống nền, thì bạn cần điều chỉnh áp lực tay và vị trí trên mũi. Nếu sau 5 – 10 phút làm như vậy mà máu vẫn chưa ngưng, thì dùng đá lạnh chườm vào hai bên gáy để giảm tốc độ máu bơm vào mũi (nhớ nha, 2 bên gáy chứ không phải là ép vào mũi ạ).
2. Bị bỏng
Thói quen “sai nhè”: Quan niệm dân gian là bôi kem đánh răng, chườm đá, bôi nước mắm, mỡ trăn… nhưng đều không đúng rồi bạn nhé!
Cách xử lý đúng: Đầu tiên phải tìm cách hạ nhiệt cho da. Trong sơ cấp cứu bỏng, thứ tác dụng nhất để hạ nhiệt cho da là nước vòi, nước chai ở nhiệt độ phòng. Để vùng bị bỏng dưới vòi nước đang chảy trong 15 – 30 phút, cho đến khi nào nhấc ra cũng không cảm thấy đau nóng nữa. Nếu vết bỏng nhẹ, thì sau sơ cứu với nước, khi da đã trở về nhiệt độ thường thì mới bôi kem vitamin E, lô hội, lòng trắng trứng gà, mỡ trăn, kem phỏng v.v… để giúp da phục hồi nhanh hơn. Cần đưa nạn nhân đi bệnh viện để xử lý nguy cơ nhiễm trùng khi bị bỏng nặng cháy da.
Lưu ý không dùng đá lạnh chườm lên, sẽ gây bỏng lạnh. Các loại thuốc trị bỏng, làm lành vết bỏng chỉ dùng để bôi sau bước làm mát.
Nếu bị bỏng do điện giật, nhớ kiểm tra bàn chân nạn nhân vì điện có thể truyền xuống đất qua chân và làm bỏng lòng bàn chân.
Câu chuyện bạn đọc kể: có em bé bị bỏng nước nóng ở bình thuỷ, ba mẹ bé vội lấy khăn bông quấn bé và đưa tới bệnh viện. Tới nơi, bác sĩ gỡ khăn bông ra khỏi da bé rất khó khăn và đau đớn. Làm cho bây giờ người bé chằng chịt các vết sẹo. Do đó, Tony Coffey nói nếu vết thương bỏng sâu gây bong da, sau khi sơ cứu hạ nhiệt xong, phải băng bó bằng những chất liệu không dính như nilong, áo mưa, màng bọc thực phẩm… Phụ nữ VN mình hầu như ai cũng bị bỏng bô xe máy, hãy cẩn thận đừng bị sẹo nhé!
3. Hóc dị vật
Cách làm sai: Khi thấy nạn nhân ho khạc do bị hóc, nhiều người thường vỗ vỗ vào vai, lưng nạn nhân để an ủi.
Vì nếu nạn nhân đang tự ho được điều này nghĩa là họ vẫn còn thở được, và ho khạc chính là điều tốt để tống dị vật ra ngoài. Việc ta vỗ vào vai, lưng trong lúc nạn nhân đang hít vào chỉ tốt cho cảm giác của bạn, không tốt cho nạn nhân! Có thể khiến dị vật rớt vào sâu hơn hoặc chắn kín hết đường thở khiến nạn nhân tắt thở luôn.
Cách xử lý đúng: Nếu họ còn ho được thì hãy yên lặng đợi họ tiếp tục ho, có thể nói nạn nhân hơi cúi người phía trước, hít thở sâu và ho khạc mạnh ra. Đừng vỗ vai lưng hay chuyện trò lúc này!
Nếu nạn nhân không thể ho được do dị vật quá lớn chắn hẳn đường thở, đây là tình trạng RẤT RẤT RẤT NGUY HIỂM. Biểu hiện: Họ há hốc mồm, mặt tím tái, không ho, không thở được. Cần ngay lập tức đấm mạnh vào sau lưng nạn nhân, phần giữa hai xương bả vai hướng lên gáy 5 lần, nếu vẫn không có dấu hiệu ho khạc, tiếp tục dùng lòng bàn tay ấn vào phía trước ngực giữa 2 phổi để đẩy toàn bộ không khí trong phổi thốc lên giúp dịch chuyển dị vật ra khỏi đường thở. Cứ làm liên lục 5 lần đấm sau lưng, 5 lần ấn đè phổi, cho đến khi nào nạn nhân có dấu hiệu ho khạc được.
Khi nạn nhân ho khạc được rồi, quan sát phần miệng mũi nạn nhân, nếu thấy dị vật đã trồi ra, bạn có thể dùng tay kéo nhẹ ra. Nếu không nhìn thấy, tuyệt đối không được cho tay vào cổ họng nạn nhân để lôi ra vì ngón tay chúng ta có thể vô tình càng đẩy dị vật vào sâu bên trong gây chắn đường thở.
Câu chuyện đã xảy ra: một người bạn của mình đã mất oan ức cậu con trai gần 4 tuổi, vì bé bị hóc cùi trái vải mùa hè năm ngoái.
4. Có phần cơ thể bị đứt lìa
Điều quan trọng là bảo quản phần cơ cơ bị đứt lìa khỏi thân để hy vọng có thể các bác sỹ ghép lại cho nạn nhân như thế nào?
Cách sai: Ướp đá phần cơ thể bị rơi ra (ngón tay, chân, tai…) để bảo vệ.
Cách xử lý đúng:
– Không rửa (vì nếu làm sai cách bạn có thể làm tổn thương tới các mô bên trong)
– Đặt phần cơ thể đó vào trong túi ni lông sạch, cột chặt lại, để ngăn nước vào.
– Sau đó cho vào chai lọ, ly, chậu, xô hoặc một túi ni lông khác to hơn và đổ đầy nước vào, rồi cho vài viên đá lạnh và nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.
Nói cách khác, bạn chỉ nên ướp trong nước lạnh trên 0 độ C và không để phần cơ thể bị dứt lìa đó tiếp xúc trực tiếp với đá.
Nếu bảo quản tốt, trong vòng 1 giờ sau tai nạn, các bác sỹ có thể nối phần đứt lìa đó cho nạn nhân với các cảm nhận thần kinh và chức năng một cách bình thường.
5. Bị dị vật đâm vào người
Thói quen sai: Vội vàng rút vật lạ ra -> làm nạn nhân mất nhiều máu hơn vì vật nhọn đó đang có chặn mạch máu, giữ máu đấy.
Cách xử lý đúng: Không rút vật nhọn ra, tìm cách cố định vật đâm vào người và đè chặt hai bên vết thương để cầm máu. Băng bó chặt vết thương bằng thun hoặc vải sạch để tạo áp lực cầm máu đồng thời cố định vật đâm. Nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.
Có nhiều quan niệm dân gian về sơ cứu ở VN, có thể đúng ở ngày xưa nhưng bây giờ đã không còn được giới chuyên môn trên thế giới áp dụng, chúng ta cần cập nhật liên tục.
6. Nhồi máu cơ tim
Các dấu hiệu nhồi máu cơ tim– Xanh xao, đổ mồ hôi lạnh. Hơi thở ngắn, gấp. Nhịp tim yếu, nhanh và không đều.- Đau, khó chịu ở vùng ngực, đôi khi lan dần xuống một cánh tay hoặc cổ, cổ họng.- Cảm giác luôn muốn đi đại tiện/đi cầu.- Buồn nôn, ói mửa.- Ngã quỵ.
Các thao tác xử lý:
– Gọi ngay xe cấp cứu 115.
– Để bệnh nhân nghỉ ngơi hoàn toàn và ngồi trong tư thế thoải mái nhất.- Bình tĩnh và trấn an nạn nhân.
Khoảng thời gian vàng để đưa bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim đến bệnh viện là một giờ hoặc 3 ngày nếu máu đông còn có thể kiểm soát. Tuy vậy, trong trường hợp này, người bệnh đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt để kịp thời chữa trị.
Tình trạng này rất nguy hiểm vì xảy ra cực nhanh, người không có chuyên môn sẽ không kịp trở tay. Bởi vì trong vòng 4 phút máu không được đưa lên não, người bệnh sẽ tử vong; trong 8 phút máu không bơm đến tim, tim sẽ ngừng đập. Khi chưa thể đưa nạn nhân đi ngay, bạn cần phải thực hiện thao tác hồi sinh tim phổi để duy trì sự sống.
7. Bị rắn độc cắn
Rắn có khoanh trên da thường là loài cực độc. Nọc của chúng có thể làm tim ngừng đập và tử vong ngay lập tức, vì nó gây ra hai cơ chế ngưng tim và phát tán độc trong máu.
Các bước sơ cứu cần thiết:
– Nọc độc trong hạch bạch huyết, thường tập trung ban đầu ở vùng nách, bẹn và cổ. Vì vậy, kỹ thuật “tạo áp lực – bất động” nên được áp dụng để làm chậm việc di chuyển của các nọc độc này thông qua việc quấn chặt khu vực bị cắn với băng gạc hoặc vải mềm.
– Lưu ý không quấn quá chặt vì sẽ chặn dòng lưu thông của máu đến vùng bị cắn, chích.
– Nếu có đủ băng, gạc, bạn nên quấn cả chi để trì hoãn việc di chuyển của nọc độc vào mạch máu.
– Cố định hoàn toàn chi bị cắn bằng cách nẹp hoặc thanh gỗ để hạn chế tối qua cử động.
– Đưa nạn nhân để di chuyển đến cơ sở y tế và không cho phép nạn nhân tự động di chuyển.
Ứng dụng trên điện thoại về “Sơ Cấp cứu”
Sơ Cấp Cứu (SO CAP CUU-FIRST AID SSVN) là ứng dụng trên điện thoại di động miễn phí bằng tiếng Việt đầu tiên tại Việt Nam với chức năng chính là đưa ra những hướng dẫn về các thao tác sơ cấp cứu theo từng bước nhằm giúp người sử dụng tự giúp bản thân hoặc giúp đỡ những người khác trong các tình huống nguy hiểm. Ứng dụng Sơ Cấp Cứu mong muốn nâng cao khả năng sống sót và giảm thương tích của người Việt Nam hiện đang rất báo động do sự hiểu biết về kĩ năng sinh tồn và sơ cấp cứu còn thấp. Sản phẩm được thực hiện dưới sự cố vấn bởi ông Tony Coffey.
Tại buổi ra mắt ứng dụng ngày 17/9/2017, ông Tony Coffey cho biết sơ cấp cứu – First Aid tức là những trợ giúp khẩn cấp cần làm ngay lập tức cho nạn nhân từ phút thứ nhất đến phút thứ tám ngay khi xảy ra sự cố và trước khi có sự can thiệp y tế chuyên sâu.
Nguồn: Bigschool tổng hợp
