Tai biến mạch máu não (CVA), còn được gọi là ” đột quỵ não ” hoặc “brain attack,” xảy ra khi nguồn cấp máu cho một phần não bị gián đoạn hoặc giảm, khiến mô não thiếu oxy. Chỉ trong vài phút, tế bào não bắt đầu chết. Nhận diện các dấu hiệu và triệu chứng của đột quỵ rất quan trọng để điều trị kịp thời, điều này có thể làm cải thiện đáng kể kết quả. Đột quỵ có thể biểu hiện bằng nhiều dấu hiệu khác nhau, một số xuất hiện sớm và một số xuất hiện muộn.
Đáng tiếc, nhiều người bị đột quỵ khi ở một mình hoặc đang ngủ khi xảy ra sự cố, vì vậy hiểu rõ các dấu hiệu sớm và muộn để biết khi nào cần tìm cấp cứu khẩn cấp có thể cứu sống họ.
Những tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị đã cải thiện đáng kể kết quả của bệnh nhân đột quỵ, nhưng chìa khóa để hồi phục thành công là phản ứng nhanh và phục hồi chức năng từ sớm.
Chẩn đoán và điều trị
Ngay khi nghi ngờ đột quỵ, chẩn đoán nhanh chóng rất quan trọng để xác định loại đột quỵ và bắt đầu điều trị thích hợp.
Việc chẩn đoán có thể thực hiện bằng khám lâm sàng kết hợp với các hình ảnh não (MRI hoặc CT), siêu âm và ghi điện tâm đồ.
Đột quỵ có thể là do tắc nghẽn một mạch máu (nhồi máu não) hoặc do vỡ mạch máu gây chảy máu (xuất huyết não), và cách điều trị sẽ khác nhau tùy từng trường hợp.
Phương pháp điều trị nhằm phục hồi lưu thông máu (đối với đột quỵ nhồi máu não) hoặc kiểm soát chảy máu và giảm áp lực (đối với đột quỵ xuất huyết não), đồng thời ngăn ngừa biến chứng và đột quỵ tái phát.
Nhận diện và điều trị đột quỵ càng sớm càng tốt sẽ mang lại kết quả điều trị tốt hơn cho người bệnh.
Những dấu hiệu và triệu chứng đầu tiên có thể bao gồm:
- Tê hoặc yếu đột ngột ở chân, tay hoặc mặt, đặc biệt là ở một bên cơ thể.
- Đột ngột nhầm lẫn hoặc gặp khó khăn trong hiểu lời nói.
- Đột ngột gặp khó khăn khi nhìn thấy ở một hoặc cả hai mắt.
- Đột ngột gặp khó khăn khi đi lại, chóng mặt, mất cân bằng hoặc phối hợp.
- Cơn đau đầu dữ dội đột ngột không có nguyên nhân rõ ràng.
Chữ cái F.A.S.T. là một cách nhận diện phổ biến và dễ ghi nhớ các dấu hiệu thường gặp của đột quỵ:
- Face: mặt lệch hoặc tê ở một bên.
- Arms: yếu hoặc tê ở một bên tay; hãy yêu cầu người đó giơ hai cánh tay lên xem có chệch không.
- Speech: khó nói hoặc hiểu lời nói.
- Time: ghi lại thời gian xuất hiện triệu chứng và đến bệnh viện có khả năng chẩn đoán và điều trị đột quỵ càng sớm càng tốt.
Người bệnh nên đến bệnh viện ngay cả khi các dấu hiệu và triệu chứng dường như biến mất. Nhiều người gặp một cơn đột quỵ nhẹ trước khi trải qua một đột quỵ nghiêm trọng.
Mặc dù nhận diện sớm là then chốt, một số triệu chứng có thể trở nên rõ rệt hơn hoặc phát triển sau, đặc biệt khi các dấu hiệu ban đầu nhẹ hoặc bị bỏ qua. Những biểu hiện này có thể báo hiệu tổn thương não lớn hơn hoặc biến chứng:
- Yếu/liệt kéo dài ở một bên cơ thể ảnh hưởng đến bước đi, khả năng nắm giữ đồ vật và các hoạt động hàng ngày như ăn uống và vệ sinh.
- Khó khăn khi nói và ngôn ngữ: nói khó, hiểu, đọc hoặc viết; mức độ phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng.
- Khó nuốt, có thể gây sặc hoặc viêm phổi.
- Giảm chức năng nhận thức: khó nhớ, khó tập trung, khó phán đoán và suy giảm chức năng.
Dấu hiệu và triệu chứng muộn sau khi đột quỵ:
- Thay đổi cảm xúc, bao gồm trầm cảm, lo âu, cáu gắt và cảm xúc bất thường. Trầm cảm sau đột quỵ là rất phổ biến.
- Vấn đề thị lực: mất một phần hoặc toàn bộ thị lực, thường ở một bên.
- Đau, đặc biệt ở các chi bị ảnh hưởng.
- Mệt mỏi, có thể nghiêm trọng và kéo dài sau đột quỵ.
Mục tiêu của cấp cứu ban đầu đối với đột quỵ là giảm thiểu tổn thương não cho đến khi nhận được sự trợ giúp y tế. Việc này bao gồm an ủi người bệnh đồng thời làm cho họ cảm thấy thoải mái nhất có thể, nhưng không nên để họ nằm ngửa hoàn toàn. Nếu người đó kiên quyết nằm ngửa, hãy nâng nhẹ đầu và vai lên một chút và, nếu họ bất tỉnh, nằm nghiêng ở tư thế hồi phục để đảm bảo đường thở luôn mở và thông suốt. Bất cứ khi nào người ấy ngừng thở bình thường, hãy bắt đầu hồi sinh tim phổi (CPR) và tiếp tục cho đến khi người ấy thở bình thường trở lại hoặc có bác sĩ y tế hướng dẫn dừng lại.
Nguồn: Tony Coffey Paramedic, Co-Founder Survival Skills Vietnam.
