” Trong suốt hơn 30 năm làm nhân viên cấp cứu tại Úc và huấn luyện sơ cấp cứu, tôi đã chứng kiến tình yêu thương vô bờ bến mà mọi người dành cho người thân của mình. Khi tai nạn hay bạo bệnh xảy ra, bản năng thôi thúc chúng ta “phải làm điều gì đó” là rất mạnh mẽ và đáng trân trọng. Tuy nhiên, tại Việt Nam, tôi thường thấy một thực trạng đáng lo ngại: những người có thiện ý nhưng thiếu kiến thức y khoa lại đặt niềm tin vào những “mẹo dân gian” truyền miệng để xử lý cơn đau tim. Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến và nguy hiểm nhất là việc sử dụng chanh — vắt nước chanh vào miệng nạn nhân hoặc bắt họ cắn nát một lát chanh để “đánh thức” hoặc “thông tắc mạch máu”. Chuyên gia sơ cấp cứu Tony Coffey chia sẻ.
Là một chuyên gia về sơ cấp cứu, tôi phải nói rằng:
” Hành động này cực kỳ nguy hiểm, vô ích và làm chậm trễ ‘thời gian vàng’ quý giá để cứu sống nạn nhân.”
Tại sao chanh lại là “kẻ thù” trong cơn đau tim?
Khi một người bị nhồi máu cơ tim, cơ thể họ đang rơi vào tình trạng khủng hoảng. Họ có thể buồn nôn, chóng mặt, hoặc ý thức đang chập chờn, sắp ngất đi. Trong bất kỳ trường hợp cấp cứu nào, ưu tiên hàng đầu luôn là quản lý đường thở. Chúng ta cần một con đường thông thoáng để oxy có thể đi vào phổi.
Việc bạn cố nhét một lát chanh, hay đổ bất kỳ thức ăn/chất lỏng nào vào miệng một người đang khó thở, há hốc miệng hoặc lơ mơ sẽ tạo ra nguy cơ tử vong ngay lập tức:
Nguy cơ tắc nghẽn đường thở (Choking):
Nếu nạn nhân mất ý thức, cơ bắp toàn thân sẽ thả lỏng. Một lát chanh trong miệng có thể trượt ngược lại và chặn đứng thanh quản (khí quản). Lúc này, thay vì chỉ đối mặt với vấn đề về tim, bạn đã vô tình biến nạn nhân thành người bị ngạt thở do dị vật.
Nguy cơ viêm phổi hít (Aspiration):
Vắt nước chanh có tính axit vào miệng một người đang thở hổn hển hoặc buồn nôn có thể khiến họ hít phải chất lỏng đó vào phổi. Điều này dẫn đến viêm phổi hít hoặc kích ứng đường thở nghiêm trọng, khiến quá trình hồi phục sau này trở nên phức tạp hơn rất nhiều.
Nguyên tắc y khoa cơ bản:
“Đau tim là do tắc nghẽn nguồn máu nuôi cơ tim. Nước chanh nằm trong dạ dày hay trong miệng hoàn toàn không có tác dụng gì để ‘thông’ động mạch vành đang bị tắc nghẽn cả.”
Đừng chờ đợi một cơn đau tim kiểu “Hollywood”
Một lý do khác khiến mọi người tìm đến các mẹo dân gian là vì họ không nhận ra đó là cơn đau tim. Phim ảnh đã định hình suy nghĩ của chúng ta rằng đau tim là phải kịch tính: một người đàn ông ôm chặt ngực, mặt nhăn nhó đau đớn và ngã quỵ xuống sàn.
Thực tế thường tinh vi hơn nhiều. Đau là cảm nhận chủ quan. Đặc biệt ở phụ nữ hoặc người mắc bệnh tiểu đường, họ thậm chí không cảm thấy cơn “đau” ngực dữ dội.
Các dấu hiệu cảnh báo bạn cần chú ý:
- Sự khó chịu: Cảm giác như bị đè nặng, ép chặt, đầy tức ở giữa ngực hoặc cảm giác giống như khó tiêu kéo dài.
- Cơn đau lan tỏa: Cảm giác khó chịu lan ra cánh tay, lưng, cổ, hàm hoặc vùng bụng.
- Dấu hiệu toàn thân: Khó thở, đổ mồ hôi lạnh, buồn nôn hoặc nôn, cảm thấy choáng váng hoặc yếu sức .
Khác với đau thắt ngực thông thường (thường giảm khi nghỉ ngơi), các triệu chứng của nhồi máu cơ tim sẽ kéo dài và xấu đi. Chờ xem mẹo dân gian có hiệu quả hay không chính là bạn đang lãng phí cơ hội sống còn của người thân.
Quên chanh đi, đây là quy trình sơ cứu chuẩn
Nếu bạn nghi ngờ ai đó bị nhồi máu cơ tim, hãy quên ngay chanh, gừng hay việc châm kim vào đầu ngón tay. Hãy làm theo các bước khoa học sau:
- Gọi cứu giúp ngay lập tức: Gọi 115 (hoặc dịch vụ cấp cứu địa phương). Mỗi phút trôi qua không có sự chăm sóc chuyên nghiệp sẽ làm giảm cơ hội sống sót.
- Nghỉ ngơi tuyệt đối: Giúp người bệnh ngồi ở tư thế thoải mái nhất (thường là tư thế nửa nằm nửa ngồi, có tựa lưng). Mọi hoạt động gắng sức lúc này đều gây thêm áp lực cho tim.
- Giữ bình tĩnh: Hãy trấn an họ. Sự lo âu, hoảng loạn sẽ làm tăng nhịp tim và nhu cầu tiêu thụ oxy.
- Dùng thuốc (Nếu an toàn): Nếu người bệnh tỉnh táo và không bị dị ứng với Aspirin, bạn có thể cho họ nhai và nuốt một viên Aspirin 300mg. Thuốc này giúp ngăn chặn sự hình thành thêm cục máu đông.
- Chuẩn bị Hồi sinh tim phổi (CPR): Quan sát kỹ. Nếu họ bất tỉnh và ngừng thở bình thường (hoặc chỉ thở ngáp cá, thở rên rỉ), bạn phải sẵn sàng thực hiện ép tim (CPR) ngay lập tức.
Mục tiêu của bạn với tư cách người sơ cứu không phải là “chữa khỏi” nhồi máu cơ tim tại chỗ — đó là việc của các bác sĩ tại bệnh viện. Nhiệm vụ thiêng liêng của bạn là: Ngăn tình trạng xấu đi, giữ đường thở thông thoáng và đưa sự trợ giúp chuyên nghiệp đến sớm nhất có thể. Xin đừng lãng phí thời gian với chanh. Sự hiểu biết đúng đắn của bạn chính là liều thuốc tốt nhất để cứu người thân.
Tác giả: Paramedic Tony Coffey Chuyên gia Cấp cứu & Đồng sáng lập Kỹ năng Sinh tồn SSVN
>> Để trang bị kỹ năng sơ cứu bài bản, bao gồm kỹ thuật CPR và sử dụng máy sốc tim AED, bạn có tham khảo các khóa học của SSVN Tại Đây.
