Đuối nước là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em, đặc biệt là ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Mỗi năm, hàng ngàn trẻ em mất mạng vì tai nạn đuối nước, để lại nỗi đau khôn nguôi cho gia đình và cộng đồng.
Tại Việt Nam, thống kê của Cục Quản lý môi trường cho thấy, mỗi năm trung bình có hơn 370.000 trẻ bị tai nạn thương tích. Trong các nguyên nhân tử vong do tai nạn thương tích ở trẻ em, thì đuối nước là nguyên nhân hàng đầu với 3.500 trẻ em và vị thành niên từ 0-19 tuổi tử vong mỗi năm tương đương có khoảng 10 trẻ em tử vong mỗi ngày. Trong các nhóm tuổi, trẻ từ 0-4 tuổi chiếm tỷ lệ tử vong do đuối nước cao nhất với khoảng 36%, nhóm tuổi 15-19 chỉ chiếm khoảng 16%; từ 5-9 tuổi chiếm 25%, nhóm 10-14 tuổi chiếm tỷ lệ gần tương đương với nhóm 5-9 tuổi (26%).
Mặc dù gây ra hậu quả to lớn, đuối nước diễn ra rất nhanh chóng. Nạn nhân chỉ có 1 phút từ lúc có dấu hiệu đến khi chìm xuống nước. Từ lúc nạn nhân ngưng thở, chỉ mất khoảng 3 phút để não bắt đầu bị tổn thương và trong vòng 8 phút nạn nhân có thể tử vong nếu không được cứu và sơ cứu kịp thời. Tuy nhiên, phát hiện ra người đuối nước rất khó nếu không để ý kỹ do các đặc điểm:
- Đuối nước thường xảy ra rất nhanh chóng, nạn nhân có thể chìm xuống dưới mặt nước trong vòng khoảng 1 phút.
- Nạn nhân đuối nước thường vùng vẫy ở tư thế ‘leo thang’ dễ nhầm lẫn với đang đùa nghịch hoặc bơi
- Nạn nhân không thể kêu cứu do đang cố nín thở hoặc nước đi vào khí quản.
Tại sao đuối nước diễn ra nhanh và nguy hiểm đến vậy? Chúng ta hãy tìm hiểu về cách đuối nước diễn ra để có cách ngăn ngừa và cứu giúp đúng và kịp thời.
1. Nạn nhân hoảng loạn và vùng vẫy
Khi bắt đuối nước nạn nhân sẽ hoảng loạn và vùng vẫy ở tư thế ‘leo thang’. Với các đặc điểm như: ‘Leo thang’ theo tư thế thẳng đứng, mặt hướng về phía bờ, đầu ngử ra sau cố gẵng giữ mũi và miệng ở trên mặt nước.
Tuy nhiên, nếu người trên bờ không để ý kỹ sẽ lầm tưởng là nạn nhân đang bơi hoặc ‘đứng nước’ do các thao tác khá giống. Người đang bơi ở dưới nước dù ở cạnh nạn nhân cũng khó biết người này đang đuối nước do không thể thấy tư thế ‘leo thang’ vùng vẫy dưới nước và khó thấy được nạn nhân do lúc này chỉ có vùng miệng và mũi của nạn nhân ở trên mặt nước.
2. Hít nước và dịch chất vào khí quản
Mặc dù nạn nhân cố gắng nín thở nhưng nước vẫn đi vào khí quản (đường thở). Nước có thể đi trực tiếp vào khí quản hoặc do nạn nhận nuốt nước sau đó nôn lên dịch chất và dịch chất này đi lạc vào khí quản. Khi nước hoặc dịch chất đi vào khí quản, nắp thanh quản (ở khí quản vị trí cổ) phản xạ đóng lại để nước không tràn vào phổi. Nạn nhân không thể tự mở nắp thanh quản ra. Do đó tại thời điểm này nạn nhân không thể kêu cứu khác với lầm tưởng phổ biến là nạn nhân sẽ kêu cứu.

Nắp thanh quản mở (bên phải) và đóng (bên trái)
Đồng thời, nạn nhân cũng không thể tự thở được. Điều này dẫn đến não bị thiếu ô-xy, sau một khoảng thời gian ngắn, khoảng 3 phút kể từ khi nạn nhân ngưng thở, não sẽ bắt đầu bị tổn thương. Do đó cần phải đưa nạn nhân lên bờ và sơ cứu càng sớm càng tốt. Trong trường hợp này hãy thực hiện Hồi sinh tim phổi (CPR) để đưa ô-xy trong máu lên não để duy trì sự sống cho đến khi có sự hỗ trợ y tế.
Lưu ý không vác người đuối nước lên và xốc nước ra vì thao tác này không giúp tim cung cấp ô-xy lên não, đồng thời làm lãng phí ‘thời gian vàng’ của nạn nhân.
3. Ngưỡng nín thở và phản xạ thở
Phản xạ thở xảy ra do nồng độ CO2 trong máu. Khi lượng CO2 tăng đến Ngưỡng nín thở, Phản xạ thở sẽ xảy ra. Nạn nhân không thể tự nín thở theo ý mình. Lúc này một lượng nước sẽ đi vào phổi.
Thường xảy ra tại hồ bơi hoặc trong lúc tham gia các hoạt động dưới nước. Ví dụ: Trẻ em thi nín thở dưới nước hoặc tập bơi lâu nhất với 1 hơi thở. Tình trạng thiếu oxy khiến người đi bơi cảm thấy hưng phấn, không cảm thấy khó chịu do đó nín thở cho đến khi bất tỉnh. Xảy ra mà không có dấu hiệu báo trước. Đồng thời, khi hiện tượng này xảy ra nạn nhân đã sử dụng gần hết ô-xy trong máu do đó sẽ tử vong nhanh hơn việc đuối nước thông thường.
4. Nước trong phổi – Đuối nước khô
Đây là hiện tượng nạn nhân bị hít nước vào phổi gây cản trở phổi cung cấp ô xi cho máu, gây ra phù phổi, suy hô hấp dẫn đến tử vong, thường xảy ra trong vòng 1 – 72 giờ sau khi tiếp xúc với nước hoặc bị sặc nước. Đuối nước trên cạn hiếm gặp những vẫn xảy ra nếu không nhận biết được các biểu hiện kịp thời. Biểu hiện của đuối nước trên cạn bao gồm mệt mỏi, khó thở, tâm trạng khó chịu, ho, thiếu nhận thức,… Nếu bạn thấy các dấu hiệu trên hoặc không rõ dấu hiệu có đúng hay không thì cần đưa nạn nhân đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra, theo dõi và có các biện pháp can thiệp.
Đuối nước không phải lúc nào cũng có thể gây tử vong, tuy nhiên nếu nạn nhân được cứu sống thì hậu quả của đuối nước để lại cũng ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe. Người bị đuối nước thường gặp phải các biến chứng về phổi mắc phải hội chứng suy hô hấp cấp, viêm phổi…do thiếu ô-xy trong cơ thể. Một biến chứng của đuối nước khác có thể gây ra hậu quả nặng nề chính là tổn thương não hoặc tổn thương về mặt thể chất …Đặc biệt, người bị đuối nước cũng có thể rơi vào trạng thái sống thực vật vĩnh viễn.
Việc đưa người đuối nước lên bờ và thực hiện sơ cấp cứu kịp thời cho nạn nhân bị đuối nước rất quan trọng.